Het ongeluk met een V2-raket, 27 oktober 1944 beknopte versie
Op vrijdag 27 oktober 1944 mislukte de lancering van een Duitse V2-raket vanuit het Rijswijkse Bos. De raket stortte neer nabij het twee kilometer verderop liggende jongensinternaat van de Kruisvaarders van Sint Jan. Het ongeluk kostte zeker dertien, waarschijnlijk veertien mensen het leven. Daarnaast raakten ongeveer vijftig mensen gewond en kwam ook vee om het leven. De gebouwen van het internaat liepen grote schade op.
Een internaat van de Kruisvaarders was een leefgemeenschap voor jongeren op christelijke basis, die praktisch zelfvoorzienend is als boerderij met tuinbouw en ondersteunende faciliteiten. Vanaf 1925 is er een jongensinternaat in Nieuwvoorde in Rijswijk. De onderstaande foto toont de gebouwen van het internaat rond 1935.
In oktober 1944 wonen ongeveer 140 mensen in het instituut, meer dan 100 jongens en een aantal broeders. Ondanks het soms strenge regime en de afzondering leiden jongens er veelal een goed leven. Zij zijn ingedeeld volgens refters (eetzalen) en slapen met enkele tientallen in slaapzalen, waardoor er wel een gebrek aan privacy is. De religieuze regels en verplichtingen worden strikt gevolgd; bij onvoldoende opvolging worden er wel lijfstraffen toegepast. Tijdens de bezetting zijn er ook enkele jongens van buiten het internaat ondergedoken om de Arbeitseinsatz te ontlopen.
V2-raketten, 14 m hoog en 1000 kg springstof bevattend, werden door de Duitsers ontwikkeld tijdens de oorlog en vooral ingezet om schade aan te brengen aan de havens van Antwerpen, sinds september 1944 in geallieerde handen, en Londen. De V2’s waren verre van perfect. Door de urgentie van inzet in de oorlog was er niet genoeg tijd besteed aan het testen van de installaties, die daardoor een bedreiging vormden voor hun directe omgeving. Ook werden raketten gesaboteerd door dwangarbeiders die aan de productie werkten. Mislukte lanceringen hebben in Den Haag en omgeving zeker twaalf inslagen veroorzaakt en tenminste 66 doden. In de laatste tien dagen van oktober 1944 werden V2’s afgeschoten vanuit het Rijswijkse Bos.
Op vrijdag 27 oktober 1944, tegen 4 uur ’s middags, wordt een V2 gelanceerd in het Rijswijkse Bos. Er gaat iets mis en de raket stort na enkele minuten neer, op minder dan 100 m van het internaat van de Kruisvaarders van Sint Jan. Zeven jongens, de jongste was negen jaar oud, en vijf broeders komen om het leven, een tuinman overlijdt aan zijn verwondingen in maart 1945. Tientallen gewonden worden naar ziekenhuizen in Voorburg en Den Haag gebracht. De gebouwen lopen grote schade op en zijn onbewoonbaar. Ook kassen en werkplaatsen worden vernield. In Den Haag en Rijswijk, tot honderden meters in de omtrek sneuvelen ruiten. ’s Avonds worden de bewoners van het internaat ondergebracht bij gastgezinnen, familie en vrienden in het Westland en in Den Haag.
Op 12 november 1944 kunnen de jongens en broeders worden ondergebracht in het buiten Zuidhoorn, ten oosten van de Hoornbrug. Het huis is te klein voor alle bewoners en men moet onder erbarmelijke omstandigheden, in de zeer koude winter 1944 – 1945, overnachten in onverwarmde barakken op het vliegveld Ypenburg. Pas twee jaar na de bevrijding vinden de Kruisvaarders van Sint Jan een nieuw onderdak in Wassenaar.
De krater die de inslag van de V2 heeft veroorzaakt in een weiland van de Kruisvaarders van Sint Jan is te zien op een luchtfoto die de Royal Air Force maakte op 26 februari 1945. Aan de hand van deze foto is de precieze locatie van de inslag, nu in het Kruisvaarderspark, bepaald. Via Google Maps is te zien dat de cirkelvormige inslag gemarkeerd is door afwijkende begroeiing.
Kort na het ongeluk brengen de Kruisvaarders bidprentjes uit voor de twaalf dodelijke slachtoffers. Enkele maanden later overlijdt de tuinman J. Schouw aan zijn verwondingen. Het aantal van dertien doden wordt in recente publicaties vaak vermeld, maar verschillende bronnen vermelden veertien doden. In een brief aan de Minister van Justitie schrijft de Algemeen Overste van de Kruisvaarders op 5 januari 1946 “5 broeders, 7 jongens en 2 man personeel verloren daarbij het leven”. Onderzoek heeft nog geen concrete informatie over het veertiende dodelijke slachtoffer opgeleverd.
De omgekomen jongens en broeders worden onder zeer grote belangstelling begraven op 31 oktober 1944 vanuit de H. Bonifatiuskerk in Rijswijk. De namen van de vijf omgekomen broeders staan vermeld op het grafmonument voor de Kruisvaarders op de R.K. begraafplaats achter de kerk. Enkele jongens zijn in andere gemeentes herbegraven.
De geallieerden proberen met bombardementen de V2-installaties uit te schakelen, maar ook hierbij vallen veel burgerslachtoffers. Het ernstigst is het mislukte bombardement op Bezuidenhout op 3 maart 1945. In Rijswijk vinden vier burgers de dood bij een bombardement op 11 december 1944, als de V2-installatie al verwijderd is uit het Rijswijkse Bos.
In Rijswijk herinneren een plaquette in de H. Bonifatiuskerk en een plaat met een korte tekst in het Rijswijkse Bos aan het ongeluk met de V2 op 27 oktober 1944. In het Kruisvaarderspark heeft de natuur bij de krater van de inslag een monument gevormd, dat gemarkeerd en van informatie voorzien wordt. Een monument voor de Kruisvaarders zal de herinnering aan de slachtoffers levend houden en een ingrijpende gebeurtenis in de recente geschiedenis van Rijswijk markeren. Daarnaast benadrukt het het droeve lot van burgerslachtoffers door oorlogshandelingen.
foto's
